De Boekhoud-familiewebsite/ The Boekhoud family website

Groningen, province, town and language

Previously.

It will not surprise you that it is not possible to cram the information and developments of Groningen province, town and language in a brief way without loosing the essence. I have done my best to give you in a nutshell the information. If you want to have further information then you can find a lot of information on Wikipedia.

The Province Groningen.

The province Groningen is situated in the most north-east part of the Netherlands. The province is situated as shown on the map on the right. Regarding the area Groningen is one of the smaller province of the Netherlands. This relatively small area is characterised by a variety of small-scale landscapes. However, most of the province is a sparsely populated agricultural area. The north of the province and the south-eastern part are wide, flat and bare, especially in wintertime. If you want space and silence, have nothing to do and want no nonsens, you should be there.
     Traditionally the province is an agricultural area. The sea clay of het Hogeland ("Highland" =  the northern part of Groningen) and the area in the peat colonies led to a well-developed agriculture which in the 1960s was the basis for the sugar industry, the potato-flour and the straw-board industry. The straw-bord industry is dead and gone by now; the potato-flour industry still holds somewhat stand. The area of sugar beet production currently exceeds (2013) about 20% of the total agricultural area.
     The exploitation of the peat in the marsharea of the peat-colonies in the south of the province was a great incentive for the development of the economy in this area but also for the province. (See also in the main menu: "About... / the Veenkolonieën") Among other things, the shipbuilding for especially the inland was stimulated. Until now (2014) there is still plenty of shipbuilding along the Winschoterdiep, but also for building coasters for short sea shipping. 
     The contribution of the province of Groningen to the national economy was limited.

It was nearNear Veendam and Heiligerlee salt won.

That changed spectacularly in 1959 when near the village of Slochteren one of the largest natural gas fields in Europe was tapped. The direct yield for the Dutch state up to 2014 is at least 210 billion Euro. 

 

     Naast de landbouw was de bijdrage van de provincie Groningen aan de landelijke economie beperkt. Er werd in de buurt van Veendam en Heiligerlee zout gewonnen. Dat veranderde spectaculair in 1959 toen bij het dorp Slochteren een van de grootste aardgasvelden van Europa werd aangeboord. De directe opbrengst voor de Nederlandse staat is tot tenminste 125 miljard Euro opgelopen.
     Elk voordeel heeft natuurlijk ook zijn nadeel. In de regio waar het gas wordt gewonnen doen zich al jaren lang aardbevingen voor die nu (2013) tot een nationale discussie leiden.        
     De werkloosheid is in de provincie Groningen altijd behoorlijk groot geweest. Ook nu nog trekken veel jonge mensen naar andere streken omdat daar meer mogelijkheden zijn voor het opbouwen van een goed bestaan. 

 

De Stad Groningen.

     De oudst bekende vermelding van de stad Groningen dateert uit 1040 toen een Duitse keizer de in de "villa Cruoninga" gelegen landerijen en rechten aan de bisschop van Utrecht schonk. Sinds dat jaar behoorde de stad Groningen heel lang tot dat bisdom.
     Rond het jaar 1350 is de stad autonoom en ontwikkeld zich tot een stadstaat die niet alleen de provincie Groningen maar ook grote deel van Friesland domineert. Aan die dominatie komt een eind als de graaf van Oost-Friesland in 1506 de stad inneemt. Na het vertrek van deze graaf in 1515 raakt de stad gedurende lange tijd verwikkeld in allerlei conflicten, onder andere de tachtigjarige oorlog. Pas na 1594, als Groningen definitief tot de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gaat behoren, keert de rust terug.  Hoewel de macht van de stad is gebroken speelt Groningen nog steeds een centrale rol in de wijde omtrek. 
     In de jaren na 1660 worden allerlei waterwegen verbeterd of aangelegd waardoor de stad beter bereikbaar werd, zelfs voor kleinere zeeschepen. Rond 1765 besloot de stad Groningen een kanaal te graven naar de veengebieden oostelijk van de Hondsrug (zie in het hoofdmenu ook "Over... / Veenkolonieën") waardoor de handel in turf mogelijk werd. 
     Na ca 1850 heeft de stad Groningen zich tot de derde handelsstad van Nederland ontwikkeld, ondere ander door de handel in hout en graan, maar ook andere industrieën, zoals bijvoorbeeld de confectie-industrie, hebben een grote rol gespeeld. Omstreeks deze tijd (1866 en later), worden in de provincie spoorwegen aangelegd die ook verbinding geven met de rest van Nederland.
     Tegenwoordig is de stad Groningen niet meer dan een provinciehoofdstad. Maar toch wordt de stad nog steeds aangeduid als het "Haagje van het Noorden"
     Om de ontwikkeling van de stad Groningen vanaf omstreeks 300 jaar B.C. tot nu toe te beschrijven is het bovenstaande verhaal natuurlijk verre van volledig. Als je meer wilt weten over de ontwikkeling van de stad adviseer ik jullie eens te zoeken op Wikipedia.

De Groningse streektaal.

     Van oorsprong horen de Ommelanden en het Oldambt tot het Friesche taalgebied. De Stad, en enkele andere delen van de provincie, onder andere het Westerwold, behoorden toen echter tot het Sakische taalgebied. Onder invloed van de steeds machtiger geworden stad Groningen wordt, behalve in een klein gedeelte in het westen, tegenwoordig overal in de Ommelanden de Nedersaksiche (= Groningse streektaal) gesproken, uiteraard met de verschillende Groningse dialecten. Vergis je niet. het Saksisch wordt, natuurlijk met de talloze dialecten, gesproken vanaf de Gronings-Friese grens tot diep in het oosten van Duitsland en vanaf de grens met Denemarken  tot diep in zuid-Duitsland. Ook Drenthe en delen van Overijssel en Gelderland behoren tot het Saksische taalgebied.
     In de taalkunde wordt het Gronings aangemerkt als een dialect. Ik ben het daarmee eigenlijk niet eens (J.B.). Een van de redenen is dat door de ban genomen de Nederlanders het Gronings niet verstaan terwijl een Groninger zich met zijn Sakische taal in noordwest-Duitsland best verstaanbaar kan maken en v.v.  Ter illustratie. Bij de inval van de Duitsers in Nederland in 1940 kwamen de Duitse dienstplichtigen kennelijk uit Ost-Friesland want mijn oudste broer zei tegen mijn moeder: "Mamme, zie proaten net as wie" (Moeder, ze praten net als wij).
     Enerzijds leunt het Gronings qua taalgebruik natuurlijk op het Hollands, maar anderzijds zijn de invloeden van het Duits overal sterk merkbaar. Daarnaast kent het Gronings zijn eigen taalgebruik, idioom en vervoegingen van werkwoorden. 
Enkele voorbeelden zijn.
- klankverandering van klinkers. Als een paar voorbeelden:

Hollands muis huis bij (insect)

Gronings moes hoes ieme

Veenkoloniaals moes huus ieme

Zo wordt de "ei" altijd "aai" (weide = waaide), de "oe" gewoonlijk "ou" (voeten = vouten) enzovoort.

- het gebruik van de letter "e" achter zelfstandige naamwoorden

brug	brugge (of badde)
lamp	laambe

- bij het spreken het "inslikken" van de "e" bij werkwoorden. Bijvoorbeeld: "hebben" wordt in het Gronings geschreven als "hebben" maar wordt uitgesproken als "heb'm"
- voorts kent het Gronings vaak eigen vervoegingen van werkwoorden. Als voorbeeld het werkwoord "zijn": 

 

Hollands	Gronings	Duits
ik ben	ik bin	ich bin
jij (u) bent	doe bist	du bist
hij (zij) is	hai (zij) is	er (sie) ist
wij zijn	wie binnen	wir sind
jullie zijn	joe (ie) binnen	ihr seit
zij zijn	zai binnen	sie sind

        Hollands                 Gronings                  Duits

          ik ben                      ik bin                     ich bin
          jij (u) bent               doe bist                du bist
          hij (zij) is                 hai (zij) is              er (sie) ist
          wij zijn                     wie binnen           wir sind
          jullie zijn                 joe (ie) binnen      ihr seit
          zij zijn                     zai binnen             sie sind
Opmerking: net als in het Duits is in het Gronings na de  beleefdheidsvorm "u" de vervoeging in het meervoud; U bent naar de stad geweest = Ie binnen noar stad wêst.
- het weglaten van lidwoorden.  In het zinnetje hierboven kunt u lezen dat iemand "noar stad" geweest is. Geen fout want In Groningen laat men in heel veel gevallen het lidwoord gewoon weg. Een ander voorbeeld.  - Woar is Mamme?. Zij is in toene.  (Waar is moeder?Zij is in de tuin).

      Het bovenstaande is uitdrukkelijk mijn eigen mening en heeft slechts gevoelswaarde en geen wetenschappelijke waarde. En ik wil hiermee beslist geen afbreuk doen aan de wetenschap van taalkundigen